Stof tot nadenken

Omdat je 'één' begrijpt, denk je ook 'twee' te begrijpen, want één en één zijn twee. Maar dan vergeet je dat je ook 'en' moet begrijpen.

Soefi-wijsheid, geciteerd door Donella Meadows in Denken in systemen (Thinking in systems, 2008).

'Als je de theologie weghaalt, kom je tot de conclusie dat we een diersoort zijn die niet zo belangrijk is, zeker niet voor de biosfeer. Dan zijn plankton, mieren of schimmels veel waardevoller dan de mens. We moeten onszelf dus gaan zien als deel van het systeem, en dat is niet makkelijk. Wij hebben bijvoorbeeld het beeld van een mens als een individu, waar ik me altijd een marmeren buste bij voorstel, een eenheid, soeverein en naar buiten toe afgesloten. Maar we weten dat mensen zo niet zijn. Wij kunnen bijvoorbeeld alleen overleven omdat er biljoenen bacteriën en virussen in ons leven, misschien wel meer dan we lichaamseigen cellen hebben. Zij zorgen niet alleen dat we voedsel kunnen verteren, maar maken ook de chemie van ons bewustzijn uit. Ons lichaam staat constant in wisselwerking met de rest van de natuur door wat we afstoten van onze huid en inademen uit onze omgeving. We leven dus in symbiose en zijn geen echte individuen', historicus en cultuurfilosoof Philipp Blom in een interview n.a.v. zijn boek De Onderwerping. Een geschiedenis van de verhouding van de mens tot de natuur (2022), https://bazarow.com/recensie/interview-de-onderwerping/

'De klimaatcrisis overvraagt de mens, omdat zij systemisch en dynamisch is. De meeste mensen denken statisch. Ze denken niet in systemen en kijken niet verder dan hun tuinhek. Dat bedoel ik niet als kritiek, het is nu eenmaal zo. En daardoor wordt alles natuurlijk heel moeilijk.’

Ulrike Herrmann, Duits journalist en schrijver, Bron: www.volkskrant.nl/economie/het-klimaat-kan-alleen-gered-worden-door-een-oorlogseconomie~

Since the Earth is finite, and we will have to stop expanding sometime, should we do it before of after nature's diversity is gone?

Donella Meadows (1941-2001), Amerikaans milieuwetenschapper en hoofdauteur van het rapport Grenzen aan de groei (1972) van de club van Rome en schreef Denken in systemen: Een handleiding (2008, postuum gepubliceerd op basis van een manuscript uit 1993).

‘We zijn gewend om alles wat we zien meteen te benoemen en te classificeren, wat leidt tot een kille mathematisering van de wereld. In plaats daarvan kunnen we de wereld ook duiden via de ervaring van betekenisvolle relaties; door gebruik te maken van mythen, metaforen en poëzie. Soms kunnen we verwijzingen zelfs compleet weglaten om in stilte getroffen te worden door het wonder van het bestaan.’

Matthijs Schouten in een interview met Cas van Driel nav zijn boek Het andere en het eigene. Onze relatie met natuur en landschap, in Filosofie Magazine: https://www.filosofie.nl/natuur-moet-je-voelen/

Een mens is maar een mens en zelfs dat alleen heel af en toe.

Amos Oz, Israëlisch schrijver (1939-2018) van o.a. Een verhaal van liefde en duisternis (2002).

Interviewer Marjoleine de Vos interviewt Karen Armstrong. 

MdV ‘Heilig’ is een lastig begrip.

KA: 'Dat is zo. Heilig betekent oorspronkelijk vooral ‘anders’. Dat is wat we zien als we naar een bloem kijken, dat die ‘anders’ is dan wij. Die andersheid moeten we respecteren. Net zoals we dat met andere mensen moeten doen.'

(...) 'Heilig wil niet zeggen dat iets goed is, of moreel juist of voorbeeldig. Het betekent alleen dat alles een eigen leven heeft, apart en verschillend van het onze, met eigen pijn en moeilijkheden en vreugde.'

interview over Karen Armstrongs boek De heilige natuur. Het herstel van de relatie met onze natuurlijke omgeving, NRC, 23 juni 2022. www.nrc.nl/nieuws/2022/06/23/karen-armstrong-het-leven-is-niet-alleen-maar-zoetheid-en-vriendelijkheid-en-de-natuur-ook-niet-a4134471

Twijfel is geen erg aangename toestand, maar zekerheid is een belachelijke toestand.

Voltaire

(En daarom is het) van eminent belang de natuur weer hoog op de agenda van de filosofie te zetten, nadat die haar vanwege een obsessieve preoccupatie met de menselijke werkelijkheid lange tijd stiefmoederlijk bedeeld had. Een aantal uitzonderingen daargelaten gaat het in de moderne filosofie namelijk bijna uitsluitend om menselijke aangelegenheden, wordt zij anders gezegd gekenmerkt door een verregaande vorm van ‘natuurvergetelheid’.

Koo van der Wal,  De symfonie van de natuur. Tableau van een kleurrijke en creatieve werkelijkheid. 2020, p.13.

De tragedie begint waar het verschil tussen een goede en een slechte beslissing onduidelijk is geworden, waar elke beslissing desastreuze effecten kan hebben.

Arnon Grunberg in Koptekst, Volkskrant, 31 dec. 2019

'Ook in de filosofie speelt de betekenis van de evolutie nauwelijks een rol. Sla willekeurig welk boek open, en het is alsof je een kamer binnenstapt en het licht aandraait en plotsklaps is daar de hele wereld en de mensheid en zijn daar alle vragen betreffende het denken en de ware kennis: zonder enig spoor van een kosmische geschiedenis, zonder enig verband met de bloemen en de bijen, zonder enige poging tot verworteling in 'de natuur'.'

Jan Warndorff, Geen idee, Filosofie van het boerenverstand, p. 65.

'De homo sapiens vormt van oudsher al een eusociale samenleving, net zoals mieren en bijen. Je krijgt daardoor specialisatie binnen de groep. Dat betekent dat er mensen waren die stressbestendig zijn en gevaarlijke dingen kunnen doen zoals jagen. En er waren mensen die angstig zijn, dwangmatig, controleerderig. Die gingen de besjes checken of er geen giftige tussen zit of pasten op de kinderen, ze ordenden het huis. En die specialisaties zoeken elkaar op in partnerkeuze, waardoor het verschil verder wordt vergroot.'

Witte Hoogendijk, psychiater en hoogleraar en hoofd van de afdeling Psychiatrie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, interview door Piet-Hein Peeters, Zorg + Welzijn magazine, okt. 2017.

Als het ergste gebeurt, ziet de depressieveling zich opgetogen bevestigd in zijn donkere vermoedens,

Jamal Ouariachi in een column over geëngageerde kunst, VN 12 juni 2017.

‘De Australische professor ethiek Clive Hamilton stelt dat van de biomassa van zoogdieren 30 procent wordt ingenomen door mensen en 67 procent door vee dat dient om die mensen te voeden. Voor de niet-gedomesticeerde diersoorten blijft dan helaas niet zoveel over: rond de 3 procent.'

René ten Bos, Extinctie, pag.94, citeert Clive Hamilton, Defiant Earth: The Fate of Humans in the Anthropocene (2017), p.42

'Als je het bos ingaat, kun je ervaren dat je een deel van de natuur bent, die niet gereduceerd kan of mag worden tot een middel om menselijke doelen en behoeften te vervullen. Het gras, de bomen en de vogels bestonden lang voor de mens en zullen ons zeker allemaal overleven. Ze zijn er niet voor ons.

(...) Je kunt de eigen waarde van de natuur het gemakkelijkst voelen door erin te gaan en jezelf eventueel de vraag te stellen: zou de wereld een armere plek zijn als de potvis zou uitsterven? Vanuit een menselijk voordeelperspectief, dat alle zin en waarde tot subjectieve perspectieven van de mens reduceert, is het antwoord waarschijnlijk nee. Het maakt helemaal niet uit of de potvis uitsterft of niet, want hij heeft geen functie voor ons. Maar de meesten zullen toch onbehagen bij dat antwoord voelen en zullen intuïtief aanvoelen dat de wereld armer zal zijn zonder de potvis, ook al zullen we nooit ervaringen of interacties met deze potvis hebben.'

Svend Brinkmann, Standvastig. Onder alle omstandigheden jezelf blijven, 2016. (oorspronkelijke titel: Stå fast), pp. 109-110.

'Het kost mij weinig moeite om de hedendaagse overbemeste, bloem- en kruidloze Engelse raaigraslanden in ons land óók te zien als een teken van moreel en cultureel verval, waar wij in onze obsessie voor de productiviteitscijfers van de intensieve melkveehouderij het zicht zijn kwijtgeraakt op de waarde van een divers en bloemrijk grasland vol grutto's en kemphanen.'

Johan van de Gronden (directeur Wereld Natuur Fonds), Wijsgeer in het wild. Essays over mens en natuur, p.54.

De werkelijkheid is datgene dat weigert weg te gaan als je ophoudt erin te geloven, sciencefictionschrijver Philip K. Dick,

http://maartenboudry.blogspot.nl/2016/01/gevoelige-snaren-en-onwelgevallige.html

Topadvocaat Nico Meijering mediteert iedere ochtend rond half 6, na zijn dagelijkse ontbijt van een kiwi en een sinaasappel:

'Ik sluit mijn ogen en herhaal mijn mantra tot totale rust. Dan word ik helder in mijn hoofd en sta met beide benen vast op de grond. In de rechtszaal doe ik het ook als het even kan. Het is alsof je in een storm op zee drijft met bliksem, oorlogsvliegtuigen en boten en steeds dieper onder de oppervlakte daalt totdat het stil is; echt een eyeopener. Ik was een whiskeydrinker en rookte veel, maar ben daar sinds ik mediteer in één klap vanaf geraakt.' 

Vrij Nederland, 5 okt. 2013, interview door Carolina Lo Galbo

We zien de dingen niet zoals ze zijn. We zien ze zoals wij zijn.

De Talmoed

‘Je staat vijftig jaar lang tegen de deur van het leven te duwen, tot je erachter komt dat die deur naar binnen opent.’  Oblomov

De meeste ontspanningsmethodieken zijn op ‘doen’ gebaseerd. Ze zijn gericht op zo effectief en efficiënt mogelijk van A (huidige situatie) naar B (gewenst resultaat) te komen. Door bijvoorbeeld een ademhalingstechniek toe te passen kun je jezelf snel ontspannen of door in te zien dat de inhoud van een gedachte onjuist is kun je deze loslaten. Onderliggend bij de probleemoplossende doenersaanpak ligt altijd een gevoel van tekort, weerstand en het idee dat er iets aan de huidige situatie moet veranderen. In meditatieoefeningen leren we juist te ontdekken dat ontspanning en welbevinden vooral het gevolg zijn van het loslaten van de doe modus. (bron: nieuwsbrief ABC van Meditatie) 

'Wanneer je vreselijke dorst hebt: neem een slok water en spuug die uit.

En zeg het tegen niemand.'

Stoïcijn Epictetus

"Taal bouwt koepels, en bouwt daar andere koepels overheen, wanneer de eerste verdwijnen. Omdat woorden nooit stil zijn. Het begin van een zin richt de aandacht vooruit; het einde vereist van je dat je het begin in gedachten houdt. De ene alinea leidt naar de andere en deze pagina naar de volgende. De ogen zijn de lippen vooruit. Al lezende slaan we de bladzijde om, terwijl de laatste regel van de vorige bladzijde nog op z'n plek moet vallen in ons hoofd. Terwijl ik typ lopen mijn gedachten op mijn vingers vooruit. Voortgedreven. Nooit in het nu. Nooit beheerst door dit moment."

Tim Parks, auteur van Leer ons stil te zitten, geciteerd in een artikel over meditatie in Trouw, 22 sept. 2012. 

'Het is ook uitermate plezierig dat je van die mannelijke hormonen emotioneel veel rustiger wordt. Als vrouw dacht ik vaak: heb ik daar wel goed aan gedaan? Of: zou ik dat niet anders moeten doen? Maar zodra je flink wat testosteron toevoegt, heb je daar helemaal geen last meer van. Dan twijfel je een stuk minder.'

Columnist en schrijver Maxim Februari over zijn voormalig leven als vrouw, Volkskrant, 17 sept. 2012

'We klampen ons allemaal vast aan illusies, aan status, titels, bezit. Maar dat zijn allemaal vluchten.' (...) 'Je weet dat je er gisteren niet was en dat je er morgen ook niet meer zult zijn; en jij of je geliefde kunnen zo dood neervallen. Als je daarvan diep doordrongen bent, en ik ken er maar weinig die dat zijn, dan ga je niet je hele leven besteden aan het vullen van een zak geld, of het krijgen van een ridderorde.' (...)

Filosoof Jan Bor, interview door Sjoukje van de Kolk in Flow, nr. 2012.

'Een van de vragen die ik het vaakst krijg, is: waarvoor dient een mug? Dat is zó antropocentrisch; die mug is er gewoon. Wat is het nut van de mens? Dat die uiteindelijk een lekker hapje is voor de maden?'

Marcel Dicke, entomoloog in de Volkskrant, interview door Rik Nijland, 14 jan. 2012

'Normale mensen lijden aan neurotische zelfoverschatting, en dat is maar goed ook, want anders zouden we aan een heleboel dingen niet meer beginnen. De enige mensen die een realistisch beeld hebben van hun eigen nietigheid en onbeduidendheid, zijn de ernstig depressieven.'

Massapsycholoog Jaap van Ginniken, ''We zijn online aan het beleggen met het brein van de Neanderthaler', Volkskrant, wetenschap, 10 april, 2010. interview door Suzanne Weusten

Denken heeft tegenwoordig een negatief imago. "Je zit ook zo in je hoofd!", is een veelgehoorde zorg.

Bron: website bureau voor toegepaste filosofie

Tachtig procent van de mannen meent diepere gevoelens te hebben dan hun vrouw denkt, zo blijkt uit een studie van de universiteit van Pittsburgh onder 5.000 mannen tussen 18 en 49 jaar. (bron: SCP, Emancipatiemonitor 2008)

'We hebben in ieder geval gezien dat hebzucht niet gelukkiger maakt; we worden namelijk al vijftig jaar niet gelukkiger, zo blijkt steeds uit onderzoek. Consumptie is niet meer het probleem. De noden liggen allemaal op het immateriële vlak. Alle dingen die moeten gebeuren, hebben te maken met de collectiviteit. Onderwijs, veiligheid, integratie, milieu, meer sociale cohesie, dáár gaat het om, niet om spullen en vakanties en inkomens. Het gaat niet om meer, maar om beter.'

Jaap van Duijn, Volkskrant 6 juni 2009, Brave nieuwe wereld, het Vervolg

'Was dit wat we wilden? Met al die auto's en mooie spullen in een vol, vies en onveilig land?'

'De echte schaarste zit in de dingen die we niet kunnen kopen. Dat vind ik een schokkende gedachte, dat we met al dat geld dat we verdienen niet meer terug kunnen halen wat verloren is gegaan. Doet u mij maar een uur stilte. Of open ruimte.'

Jaap van Duijn, interview VN, 6 okt. 2007. 'De bedoeling was om gelukkig te worden', door Marcel ten Hooven. Jaap van Duijn. De groei voorbij. Bezige Bij.