Filosofie

Filosoof Thomas Metzinger: 'De klimaatcrisis vraagt om meer spiritualiteit'. Nu we steeds meer geconfronteerd worden met de harde werkelijkheid van klimaatverandering, hebben we volgens de Duitse em. hoogleraar theoretische filosofie Thomas Metzinger een nieuwe (seculiere) bewustzijnscultuur nodig. 'Ik wil spiritualiteit proberen te heroveren op religie.'

 

Het Bos Spreekt: Horen jullie ons?, essay, Nieuw Wij, 7 juni 2023, Het bos denkt dat we vergeten zijn om echt te luisteren. En dat we, omdat wij al zo lang woorden gebruiken, doof zijn geworden voor andere talen.

 

Klimaatwanhoop is een reële gemoedstoestand, zegt filosoof Wouter Kusters, schrijver van 'Schokeffecten. Filosoferen in tijden van klimaatverandering', Vrij Nederland, april 2023. 'Leven en dood, ondergang en tijd: het zijn existentiële zaken waarbij je helemaal niks hebt aan een strikt wetenschappelijke benadering.'

 

Hoogleraar neurofilosofie Léon de Bruin: 'Filosofie helpt bij het stellen van betere vragen', Janus, magazine Amsterdam UMC, maart 2023. 'Naast de psychiatrie wil ik me ook richten op ontwikkelingen in de kunstmatige intelligentie, big data en neurodiversiteit.'

 

'Ons denken staat niet los van ons lichaam'. Renate Schepen promoveerde op het interculturele denken van Heinz Kimmerle, Filosofie Magazine. Renate Schepen over Kimmerle: ‘Hij was iemand die de dominante westerse filosofische traditie door en door kende, en inzag hoe verweven die is met het christelijke denken, vooruitgangsgedachten en lineair denken. Kimmerle kwam tot de conclusie dat we daarbuiten moeten kijken om antwoorden te vinden op de problemen van onze tijd, zoals de ecologische crisis.’

 

'We moeten het dier in onszelf leren zien', zegt de Britse milieufilosoof en dichter Melanie Challenger. Ze schreef Het dier in ons. Een nieuwe geschiedenis van de mens (How to Be Human), Filosofie Magzine, okt. 2021. 'We denken dat wij het enige dier zijn met waardigheid en morele status'.

 

'Ons verbonden voelen is het meest zinvolle in het leven', zegt ecologisch denker en schrijver Jeremy Lent. Vrij Nederland, sept. 2021. In zijn boek The Web of Meaning integreert Lent wetenschappelijke inzichten uit de (evolutie)biologie, ecologie en het systeemdenken met oude wijsheidstradities als taoïsme, boeddhisme, neo-confucianisme en het wereldbeeld van inheemse volkeren. 'De ecologische crisis is in wezen een spirituele crisis.'

 

'We moeten betere voorouders worden', zegt publieksfilosoof Roman Krznaric. Met zijn boek De goede voorouder (The Good Ancestor) wil hij ons vermogen tot langetermijndenken versterken, Filosofie Magazine, nr. 1, 2021. 'Ik hoop dat als je over honderd jaar terugkijkt naar deze tijd, je het verschijnen van een politiek systeem gebaseerd op diepe democratie en inter­generationele rechtvaardigheid ziet.’

 

'Er is meer dan het moderne westerse perspectief.' Filosoof Angela Roothaan pleit voor een interculturele filosofische dialoog over natuur, Filosofie Magazine, nr. 2, 2020. 'Onze manier van leven is net zo goed een mythologie.'

 

Natuur is niet iets dat je apart kunt zetten, zegt milieufilosoof Martin Drenthen, Volzin, dec. 2019. 'Wat me opviel in de discussies over de stikstofcrisis, is hoe laconiek er gesproken wordt over de rol van de natuur in Nederland.'

 

'Alleen redden we het als mens niet', theoloog Wim Reedijk bepleit, nu de politiek verhardt en de kloof tussen rijk en arm groter wordt, een herwaardering van broederschap - naast vrijheid en gelijkheid, Volzin, okt. 2019.

 

'Kraaien zijn de ideale gids in het antropoceen', zegt de Australische extinctiefilosoof Thom van Dooren,Vrij Nederland, sept. 2019. 'Extinctie kun je niet los zien van bredere ethische kwesties, zoals onze verplichtingen tegenover mensen elders in de wereld. En tegenover generaties na ons. Maar ook: tegenover een bredere, niet-menselijke wereld.'

 

'Ons brein is helemaal niet zo interessant als we denken', zegt de Britse schrijver Tim Parks, Vrij Nederland, mei 2019. 'Als we begrijpen dat wij datgene zíjn wat om ons heen is, beseffen we ook dat we, als we de wereld om ons heen schaden, ook onszelf schaden.'

 

'Het wereldbeeld in de Bijbel is veel minder antropocentrisch en dualistisch dan het moderne wereldbeeld', theoloog en journalist Trees van Montfoort schreef het boek Groene theologie, Volzin, maart 2019. 'Feministisch theologen zijn alert op negatief denken over de aarde, omdat dit verwant is met negatief denken over vrouwen.'

 

Kernenergie: kiezen tussen twee kwaden. Techniekfilosoof Behnam Taebi over de ethische aspecten van kernenergie, Down to Earth magazine, jan.2019. 'We denken in het Westen dat kernenergie een langzame dood aan het sterven is. Niets is minder waar.'

 

'De woestijn is voor mij een laboratorium van de geest', schrijfster en onderzoeker Arita Baaijens wil leven op de grens, Volzin, aug. 2018. 'Gelukkig zijn vind ik totaal niet interessant.'

 

'Stop met elkaar te verketteren', em. hoogleraar psychiatrie Frans Zitman (1946-2019) schreef het boek Knijpen in de ziel, De Psychiater, juni 2018. 'De crisis in de psychiatrie hangt ermee samen dat het vakgebied opereert op het snijvlak van lichaam en geest, terwijl onduidelijk is hoe beide op elkaar inwerken.' 

 

'Het westerse vooruitgangsdenken is niet universeel', Dorine van Norren, Down to Earth Magazin, april 2018. 'Met het oog op de klimaatverandering zou je een heel nieuw rechtssysteem moeten bouwen, waarin het draait om de aarde.'

 

Wat kinderen in 2050 nodig hebben. Filosoof Henk Oosterling pleit voor media- en ecowijsheid in het onderwijs, SERmagazine, sept. 2017. 'Het huidige onderwijs legt veel te veel nadruk op de cognitieve vakken.'

 

Geestelijk verzorger Tim van Iersel over dementie: 'Geloven kan ook zonder woorden', reportage, Volzin, nr. 8, aug. 2017.' Mensen koppelen hun identiteit sterk aan het denken en aan wat je daarmee kunt. Maar dat betekent dat je, als je je denkvermogens verliest, geen waarde meer hebt.'

 

Zijn sociaal werkers toegerust op stervensbegeleiding bij voltooid leven? Vier deskundigen over het levenseinde, Zorg + Welzijn magazine, juni 2017. Er is bijscholing nodig in het omgaan met existentiële vragen als: wat is de zin nog van mijn leven?

 

Onze spiritualiteit is hyperactueel. Franciscanen zien toekomst door nieuwe generatie, Volzin nr. 4, april 2017. 'Al zijn we straks in Nederland nog met z'n tienen: dit is de manier waarop ik wil leven.'

 

'Als je geen zin in het leven ziet, kom je niet in beweging', Zorg + Welzijn magazine, nov. 2016. Dak- en thuislozen hebben behoefte aan aandacht voor zingevingsvragen. 'De intake is één grote confrontatie met je falen.'

 

'De ziel, niet het brein bepaalt wie wij zijn', psychiater en filosoof Gerrit Glas is de eerste Nederlandse hoogleraar filosofie van de neurowetenschappen, Volzin, sept. 2016. 'De neiging tot neurocentrisme is groot.'

 

'De moderne staat kan niet zonder kampen', filosoof Shahin Nasiri, Volzin, mei 2016. 'De natiestaat beschermt niet de mensenrechten maar alleen de rechten van de eigen burgers.'

 

'Natuur is voor veel mensen een nieuwe religie', Matthijs Schouten, ecoloog, filosoof en boeddhist, Volzin, maart 2016. 'We moeten af van het idee dat natuur een goddelijke gift aan de mens is waarover we naar eigen inzicht kunnen beschikken.'

 

'God zit niet tussen de oren', religiepsycholoog en wetenschapsfilosoof Michiel van Elk, opgegroeid binnen de Pinksterkerk is nu agnost. Hij onderzoekt de evolutionaire, biologische en psychologische verklaringen voor religie, Volzin, sept. 2015. 'Als gelovige moet je erover nadenken hoe je je kunt voorstellen dat de soort mens pas na drie miljoen jaar evolutie om de hoek is komen kijken, dus helemaal op het staartje van de evolutie.'

 

Neuromarketing. Op zoek naar de koopknop in het brein, Vrij Nederland, okt., 2014. Het Nederlandse bedrijf Neurensics scant consumenten-hersenen. 'Als het normaal wordt dat politici hersenen laten scannen om hun boodschap beter te kunnen verkopen, krijgt de samenleving orwelliaanse trekken.'

 

'Creativiteit is het resultaat van hard werken', Mieke Boon, hoogleraar Filosofie van wetenschap in praktijk, RIVMmagazine, maart 2014.

 

De filosoof als therapeut, Flowmagazine, juli 2013. 'Mensen hebben blinde vlekken. Als filosoof kan ik daar doorheen prikken.'

 

Antieke filosofie als zielzorg, Jules Evans, Trouw, 21 november, 2012. 'De Grieken begrepen hoe belangrijk het is om je levensovertuiging om te zetten in gewoontes door middel van praktische oefeningen en het ontwikkelen van zelfdiscipline.'

 

Visies op geluk. 'Je kunt geluk niet grijpen.', 'Geluksprofessor' Ruut Veenhoven en filosofen Jan Bor en Joep Dohmen over geluk, LISmagazine, nr. 3, zomer 2012. ‘Ik heb er een hekel aan, sterker, ik vind het stompzinnig als mensen zeggen: ‘Je bent de smid van je eigen geluk’.'

Pleidooi voor de vrije wil, Dat had je gedacht! Brein, bewustzijn en vrije wil in het filosofisch perspectief, Marc Slors, Intermediair, april 2012.

 

Kritisch denkend illusies te lijf, Vatbaar voor illusies. Of hoe zelfs Sinterklaas zich vergiste, Mattijs Joosten, Intermediair, april 2012.

 

'Ik wil te denken geven', Catharina de Haas, filosofisch consulent, Filosofie Magazine, maart 2012. 'Aristoteles omschrijft vriendschap als: samen groeien, elkaar helpen om dat wat je in aanleg bent te worden.'

 

'Ritme geeft het leven zin', VolZin, januari, 2012. 'Snelheid is niet per definitie slecht: een snel gespeeld muziekstuk kan prachtig zijn, zolang het maar in het goede ritme blijft.'

 

Lichaamsbeeld. Onderzoek naar de lichaamsbeleving van (ex)kankerpatiënten, filosofe Jenny Slatman, Kracht nr. 15, dec. 2011, KWF Kankerbestrijding. 'In onze maatschappij komt lichamelijke imperfectie steeds minder voor.'

 

Wat onderscheidt ons van Ramon?, filosofe Thecla Rondhuis over haar boek 'De mongool, de moeder en de filosoof' over Ramon (38), haar thuiswonende zoon met downsyndroom, Trouw, 12 nov. 2011. 'De confrontatie met een gehandicapt mens als Ramon roept vragen op.'

 

'We hollen maar door', filosofe Ingrid Robeyns (Erasmus Universiteit) over sociale rechtvaardigheid, SERmagazine, sept. 2011 'Over tien jaar zit hier misschien niemand meer om dit verhaal te vertellen.'

 

Zielzorg voor atheïsten Religie voor atheïsten. Een heidense gebruikersgids, Alain de Botton, Intermediair, sept. 2011.

 

Mindfulness: hulp of hype?, Volzin, 15 juli 2011. Mindfulnesstrainer is geen beschermd beroep. Iedereen kan een boek uit de kast trekken en een training aanbieden.

 

Emoties hebben iets rationeels, filosofe Sabine Roeser over kernenergiedebat, Volzin, 10 juni 2011. 'De neiging om emoties en irrationaliteit op één hoop te gooien is buitengewoon hardnekkig én problematisch.'

 

'Religie vindt nu beter haar weg dan vroeger', Volzin, 18 maart 2011, Rien van Uden, hoogleraar religiepsychologie en psychotherapeut. 'Er moet in de geestelijke gezondheidszorg meer aandacht komen voor existentiële vragen en daarbij passen niet de snelle, pasklare procedures die nu gangbaar zijn.'

 

Het leven heeft zin, de dood niet, filosofe Christa Anbeek over haar boek Overlevingskunst, Trouw, 28 dec., 2010. 'Ik vind dat filosofie altijd terug moet naar de concrete, specifieke ervaring en situatie. Je kunt niet in z’n algemeenheid iets zinnigs over de dood zeggen.'

 

Op consult bij de filosoof, Plusmagazine, dec. 2010. 'Ook als een vraag heel concreet is, gaat het al snel over de manier waarop iemand in het leven staat. Dan gaat het dus over angst, schuld, schaamte en plicht.'

 

Het kind is een project geworden, (Liesbeth Noordegraaf-Eelens), Filosofie Magazine, juni 2009, 'De druk op vrouwen met jonge kinderen om parttime te werken is groot.'

 

Inzichtmeditatie is echt een medicijn, (Henk Barendregt, hoogleraar Grondslagen van de Wiskunde en Informatica op de Faculty of Science, Radboud Universiteit Nijmegen), Filosofie Magazine, januari 2009. 'Je leert om niet samen te vallen met je droefheid.'

 

Goede ideeën: hoe kom je eraan? (over de Socratische methode), Filosofie Magazine, juni 2009. 'Actiegerichtheid is een managersziekte. Managers willen een doel, zonder te kijken wat dat doel precies inhoudt.'

 

'Met mediteren kom ik tot nieuwe inzichten' (Merel Ritskes-Hoitinga: directeur van het Nijmeegse proefdierenlab en zenboeddhiste), Intermediair, 20 juli, 2007. 'Als je je gaat verdiepen in zenmeditatie, is het juist verschrikkelijk down to earth, met beide benen op de grond, niks geen poespas.'